مرکز تحقیقات بیماریهای مزمن تنفسی

 

اسپیرومتر و اسپیروگرام

 

اسپیرومتر دستگاهی است که توسط آن حجم ها و ظرفیت های ریوی اندازه گیری میشود عمل انجام شده توسط اسپیرومتر را اسپیرومتری می نامند و به برگه ای که دستگاه شاخص را روی آن ثبت می کند اسپیروگرام می گویند . این آزمایش کمک به تشخیص بیماری های تنفسی مثل COPD، آسم، برونشیت مزمن، نا بهنجاری قفسه سینه و بافت های ریوی می کند.

بعضی از حجم های ریوی که به حجم استاتیک معروفند با اسپیرومتری ساده قابل اندازه گیری میباشند این حجم ها ، حجم هایی هستند که بیمار قادر است آنها را به ریه خود داخل و یا از ریه خارج نماید. حجم باقیمانده که بعد از حداکثر فشار بازدمی همچنان در ریه باقی می ماند و نیز وابسته های آن مثل ظرفیت کل ریه و ظرفیت عملی باقیمانده با اسپیرومتر ی ساده قابل اندازه گیری نیستند و برای اندازه گیری آنها باید از سایر آزمون های عملکرد ریه نظیر روش ترقیق گاز هلیم استفاده کرد.

مانورهای مختلف اسپیرومتری:

علاوه بر اندازه گیری حجم ها و ظرفیت های ریه می توان سرعت خروج گازها از ریه را نیز توسط آزمون های عملکرد ریه اندازه گیری نمود. همچنین سنجش های اطلاعاتی درباره باز شدن راههای هوایی ، شدت اختلال راههای هوایی و یا اینکه آیا بیمار دچار مشکل راه هوایی کوچک یا بزرگ است به دست می آید بعضی از مانورهای اسپیرومتری بصورت زیر هستند

Slow vital capacity (SVC)-1:مقدار هوایی است که فرد طی یک دم عمیق وارد ریه می کند وطی یک بازدم عمیق از ریه خارج می کند در این مانور عمق تنفس برای ما مهم است

2- (forced vital capacity,(F.V.C:( ظرفیت حیاتی اجباری یا پر فشار) حجم هوایی است که می توان بعد از یک دم عمیق ، با حداکثر توان از ریه خارج کرد. البته در ادامه تست یک دم عمیق در انتهای کار توصیه می شود. در این مانور عمق وسرعت تنفس هر دو برای ما مهم است بیماریهای ریوی انسدادی مقدارFVC  در مقایسه با VC کاهش می یابد و نشان دهنده احتباس هوا همراه با باز دم پر فشار است.

3-(F.E.V) Forced expiratory volume :حجم زمانهای بازدمی اجباری حداکثر حجم هوایی که ممکن است در یک زمان خاص حین بازدم از ریه خارج شود. از منحنی fvc میتوان حجم زمان بازدمی اجباری را بدست آورد ,FVC,FEV2 FEV0.5 که ارقام اندیس بر حسب ثانیه است شایعترین حجم زمان بازدم اجباری که اندازه گیری می شود مقدار هوایی است که طی اولین ثانیه بازدم اجباری و پر فشار که از ظرفیت کل ریه شروع می شود از ریه ها خارج می گردد در بیماریهای ریوی انسدادی زمان لازم برای بازدم اجباری حجم افزایش می یابد.

4-FEV1/FVC ,FEV0.5:عبارتست از کسری از ظرفیت حیاتی که میتوان آنرا در ثانیه اول در طی بازدم از ریه خارج کرد. در اشخاص سالم و جوان مقدار این نسبت حدود ۸۵% است که با افزایش سن کاهش می یابد و پایینترین حد طبیعی آنرا ۷۰-۷۵ % در نظر می گیرند.

5- Forced expiration flow (FEF25-75%):متغیر دقیقتری برای تشخیص مراحل اولیه انسدادی راههای هوایی  بویژه راههای هوایی کوچک می باشد اما بدلیل اینکه این پارامتر در افراد طبیعی به میزان زیادی متفاوت است در تصمیم گیری تنها بر اساس آن اتفاق نظر وجود ندارد مثلا در افرادی که ریه آنها کوچکتر از حد طبیعی است در حین بازدم پرفشار مقدار کمتری هوا از ریه بیرون می دهند به این ترتیب ممکن است با اینکه به نسبت اندازه ریه ها بیمار طبیعی باشد کمتر از مقدار مورد انتظار به نظر می رسد در نتیجه تغییرات شاخص به تنهایی باید با احتیاط تفسیر شود

6-  Peak expiratory Flow (PET):سرعت اوج بازدمی است . در طول انجام عمل بازدم سریع ، سرعت جریا ن هوایی را که شخص از ریه ها خارج می کند به یک مقدار ماکزیمم می رسد که به سرعت اوج بازدمی معروف است .

7- lower limit of normal (LLN):حداقل مقدار نرمال است که مقدار ۸۰% از میزان حجم ها و ظرفیت ها دارا باشد.

8- maximum ventilatory volume(MVV):این مانور به حداکثر حجم تهویه که به حداکثر ظرفیت تنفس موسوم است که عبارت است از مقدار هوایی که شخص با حداکثر توان در طی ۱۲- ۱۵ ثانیه وارد ریه می کند و از آن خارج می سازد در این آزمون فرد سریع و عمیق تنفس می کند در بیماری انسدادی این مقدار کاهش می یابد.

هدف از انجام اسپیرومتری:

1- در معاینات قبل از استخدام جهت تعیین استعداد و قابلیت فرد برای کار مورد نظر

2- تشخیص زودرس بیماریهای ریوی و عوارض ناشی از کار

3- درمان بهنگام و جلوگیری از بیماریهای شغلی

4- توصیه برای تغییر شغل و یا محدود نمودن کار کارگران بیمار

5- حفظ سلامت سایر کارگران و در برخی موارد سایر افراد جامعه