مرکز تحقیقات بیماریهای مزمن تنفسی

ريه چيست و چه كاركردي دربدن انسان دارد. 

ريه عضوي است كه در قفسه صدري قرار دارد وگازهايي راكه توسط بدن توليد مي‌شود، مثل دي اكسيد كربن، از بدن خارج و اكسيژن را جايگزين آن مي‌كند. ريه، نه تنها يك ارگان تبادل گازهاست، بلكه يك ارگان ايمونولوژيك (ایمنی‌شناسی) هم هست، در ايمني بدن هم به شكلي درگير مي‌شود .بعلاوه بعضي از هورمون‌ها هم در ريه توليد مي‌شوند.
ولي نقشي كه به طور عمومي مي‌شود به آن اشاره كرد، وظيفه ريه در تبادل گازهاست، برای اين‌كه اكسيژن در دسترس بافت‌ها قرار گيرد و دي‌اكسيد كربن كه از بافت‌ها توليد مي‌شود، بتواند به راحتي خارج شود. در این فرآیند حتماً بايد ارگان‌هاي مختلفي درگير باشند، يكي از ارگان‌هايي كه براي كمك به ريه درگير مي‌شود، قلب است و تمام خوني كه دي ‌اكسيد كربن دارد و از بافت مي‌آيد، به بطن راست وارد مي‌شود. در باز بسته شدن ریه ،تغيير فشار ايجاد شده در قفسه صدری یک كمك اضافی ایفا مي‌كند تاخون بهتر وارد قلب راست شود. سپس بطن راست خونی که دي‌اكسيد كربن خيلي بالا و اكسيژن پائينی دارد را به سمت ريه پمپاژ مي‌كند و خون در ريه گردش پيدا مي‌كند. دي‌اكسيد كربن خارج و وارد آلوئول هوايي مي‌شود كه از آنجا وارد لوله‌هاي هوايي شده و از بيني و دهان خارج مي‌شود. از طرفي اكسيژن هم با مسیر برعکس وارد آلوئول های هوائی می شوند و با تبادل گازی وارد خون شده، در نهايت اين خون جمع و به چهار تا رگ ریوی تبديل مي‌شود كه درواقع اسم آنها وريد است (هر لوله خوني كه از بافت خارج مي‌شود به آن وريد مي‌گويند). با اين كه آنها را وريدهاي ريوي مي‌ناميم كه از ريه خارج و وارد قلب مي‌شوند ، حاوي اكسيژن بالا هستند، اما تمام وريدهاي بدن حاوي اكسيژن پائين و دي اكسيد كربن بالايي دارند. سپس خوني كه اكسيژن بالا دارد، وارد قلب چپ مي‌شود و قلب چپ هم شروع به پمپاژ كردن خون به داخل مغزو اندام‌ها و ارگان‌هاي بدن مي‌كند.

چه زماني ريه‌ها دچار بيماري مي‌شود؟

وقتي كه ريه نتواند كار خودش را انجام دهد دچاربیماری شده است ، اساساً كار ریه، ورود اكسيژن هوا به داخل خون و خروج دي اكسيد كربن بدن است، وقتي كه اين كار را نتواند انجام دهد آن موقع ريه دچار بيماري شده است.

علائم هشداردهنده بيماري چيست؟

علائم هشداردهنده در بيماري‌ها ريه، يكي تنگي نفس است كه بيمار درمسير خانه ای که قبلاً خيلي راحت مي‌رفت اکنون نمی ‌تواند برود و دچار تنگي نفس مي‌شود، اگر تنگی نفس شديد باشد فرد در حالت استراحت هم دچار تنگي نفس مي‌شود،حتي زماني كه مي‌خوابد هم دچار تنگي نفس مي‌شود كه علت‌ آن می تواند قلبي و ريوي باشد.

علامت دیگر نیز اين است كه از ریه صدا خس خس شنیده می شود، وقتي بيمار نفس مي‌كشد، صداي نفس كشيدن اورا می شنویم، يا زمانی كه هوا درمحيط كار آلوده باشد دچار سرفه شود، به عنوان نمونه يك نانوا ممكن است دچار آسم كاري باشد وقتي كه با آرد سروكار دارد دچار سرفه مي‌شود، يا كسي كه درمعدن كار مي‌كند وقتي كه وارد معدن می شود دچار سرفه شود ولی در زمان‌هايي كه تعطيل است بهتر شود.

خلط هم علایم هشدار دهنده مهمی است ، اگر خلط ايجاد شود ، به خاطر عفونت و یا التهابات ريه است،ولي اگر خلط خوني باشد اين يكي از مهمترين علامت هشداردهنده است كه مي‌تواند عوامل عفوني ،سرطاني يا بيماري‌هاي روماتيسمي باشد.

بیماری انسداد ی ریه چیست؟

انسداد یا تنگی راههای هوائی فوقانی می تواند موجب خروپف و ایست تنفسی بمدت چند ثانیه در طول خواب شود. که در نهایت موجب خواب آلودگی بیمار در طول روز می شود. اینها غالبا یک فنوتیپ خاصی دارند، چاق، گردن و فک کوچکی دارند. در مورد انسداد مجاری هوائی پایین هم می توان از آسم و برونشیت مزمن در سیگاری ها نام برد.

آيا ژنتيك هم در بيماري ريوي نقش دارند؟

صددرصد،مثلادر مورد آسم كساني كه پدر و مادرشان دچار این بیماری هستند احتمال اين‌ كه فرزندان هم آسم بگيرند بيشتر است.

بيماري‌هاي ديگري هم وجود دارد که بيماري‌ نقص ايمني است، فردي كه متولد مي‌شود از همان اول دچارعفونت های شديد ريوي مي‌شود كه ممكن است در نوجواني از دنيا برود.

البته، يكي از بيماري‌هايي كه در ايران نسبت به كشورهاي غربي كمتر است، "فيبروزسیستيك" است كه دراین کشورها خیلی بيشترازکشورمان مشاهده می شود و معمولا طول عمر این بیماران 30تا 35 سال است.

 بيمارهاي ريوي درچه فصلي بیشتر شايع مي‌شود؟

معمولاً در فصول سرما به خصوص در كشوري مثل ايران كه آلودگي هوا زياد است، به خاطر پديده اينورژن درشهرهاي بزرگ مثل تهران بیماریهای تنفسی خيلي تشديد مي‌شود در فصول سرد ممکن است دچار سرماخوردگي و يا تنگي نفس‌هاي خيلي شديد شوند و حتی نیاز به بستری شدن پیدا کنند همچنین علائم و حملات آسم در هواي آلوده تشديد مي‌شود.

اوايل فصل بهار هم بیماری های مرتبط به آلرژي مانند پوليپ، سينوزيت و آسم تشدید می شود. معمولاً فصل تابستان براي بيماران ريوي فصل خوبي است هم بخاطر اینکه که آلودگی کم است و هم بیماری های ویروسی کمتر دیده می شوند.

دستگاه تنفسی از دو بخش تشكيل شده بخش دستگاه تنفسی فوقاني که ازبيني ،حلق، حنجره ونای تشکیل شده و بخش دستگاه تنفسی تحتانی که از بافت نرم ریه ها و اجزایآن که شامل برونش، برونشیول و آلوئول هاست،آیا بيماری این دو بخش با هم متفاوت است ؟

بيماري‌هاي ريه به چند دسته تقسیم مي‌شوند. بيماري‌هاي بافتي، عروقی ريه و بيماري‌هايي كه لوله‌هاي ريه را درگير مي‌كنند. دستگاه فوقاني دستگاه تنفس مثل سينوس‌ها، لوله‌هايي كه در بيني هستند يا لوله‌هايي كه به آن برونش‌هاي بزرگ گفته مي‌شوند، اينها مي‌توانند در بيماري‌هايي مثل آسم درگير شده يا كساني كه سيگاري هستند دچار برونشيت مزمن می شوند. اين بيماران دچار تنگي نفس، سرفه، گاهی افزايش خلط مي‌شوند وباید این سه تا نشانه رادر نظر داشته باشند،خلط خوني يك علامت بد است وحتماً بايد به پزشك مراجعه كنند.

چه عواملي باعث عفونت ريه مي‌شود؟

شايعترين علت عفونت های دستگاه‌هاي فوقاني معمولاً ويروسی هستند، عادتي هم که در ايران وجود دارد به محض اين‌كه علائم ویروسی دستگاه فوقاني درگير مي‌شود مردم سعي مي‌كنند آنتي بيوتيك مصرف كنند در حالي كه 85 تا 90 درصد این بیماری ويروسی است كه ممکن است به شکل آبريزش بيني ،عطسه، تب، سرفه، خود را نشان دهدکه معمولاً با مصرف آستامینوفن و مايعات خودبخود بهبود مي‌يابند، مگر اين‌كه بيمار‌ یک بیماری زمينه‌اي مثل آسم و برونشيت مزمن يا فيبروز داشته باشد كه آن موقع بايدبه پزشک مراجعه کند.

بنابراين بیشتر مواقع عفونت‌هاي ويروسي خودبخود حل مي‌شود. اما در نوزادان و افرادي که بالاي 65 سال دارند، عفونت‌هاي ويروسي مي‌تواند به عفونت‌هاي باكتريايي تبديل شده که درآن صورت باید آنتی بیوتیک مصرف کنند.

چرا اشخاص چاق بيشتر دچار مشكلات تنفسي مي‌شوند، آيا چاقي هم در بيماري ريوي تأثير دارد؟

از نظر آماري كساني كه چاق هستند، احتمال ابتلا به بيماري ريوي مثل آسم بيشتر است، در افراد چاق چون بافت چربي اطراف قفسه صدري زياد هست، مانع حركت باز و بسته شدن قفسه صدري شده و قسمت‌هاي پایین ريه ممكن است روي هم بيفتند، اگر خيلي چاق باشند، دچار مشكلات تهويه مي‌شوند كه ممكن است حتي لب هایشان سياه شده و دي اكسيد كربن بدنشان هم بالا برود و در طول روز خواب آلوده باشند. موقعی که خواب ايجاد مي‌شود، يك سیستم عصبي به نام پاراسمپاتيك بيشتر حكمفرمامی کند و موجب می شود لوله‌هاي هواي فوقاني كم كم دچار تنگي شده و شخص در موقع خواب دچار«خروپف» می شود، اين علایم اگر ادامه پيدا كند ممكن است شخص، ايست تنفسي چند ثانیه ای پيدا کرده و در حين خواب مکرربيدار شود، اما بعد ازبیداری به ياد نياورد كه ايست تنفسي مكرر و خروپف میکرد. علت اين ‌كه اينها خواب آلود مي‌شوند، اين است که در طول خواب دچار خروپف می شوندوایست های تنفسی باعث می شود که از خواب بپرند وخواب سطحی داشته باشند، در نتيجه چون خواب خوب ندارند، در طول روز هم خواب آلودند.حتي در كشورهاي غربي اگر اثبات شود كه  دچار «آپنه تنفسی» هستند گواهي نامه شان تا زمان درمان باطل مي‌شود ،چرا كه ممكن است پشت فرمان هم بخوابند و تصادف كنند.

خيلي از افراد هستند كه خروپف مي‌كنند و خوب هم مي‌خوابند و دچار علائم انسدادي نمي‌شوند، يعني راه‌هاي تنفسي مسدود نمي‌شود و ايست تنفسي ندارند، خواب آلود نيستند، سردرد صبح گاهی ندارند دهانشان خشك نيست و اينجور اشخاص نياز به درمان خاصي ندارند.

چرا غذاهاي نفاخ بيماران ريوي را بيشتر دچار مشكل مي‌كند؟

به این خاطرکه وقتي شكم نفخ مي‌كند، روي عضله‌ ديافراگم (این عضله مهم‌ترین عضله تنفسی است که قفسه سینه را از حفره شکمی، جدا می‌سازد) فشار مي‌آورد و اين فشار باعث مي‌شود كه ديافراگم بالا برود.

باید توجه داشته باشيم كه ديافراگم يكي از مهمترين عضله تنفسی ، دستگاه تنفسي و ريه است و وقتي كه بالا مي‌رود حجم ريه كاهش پيدا مي‌كند و دچار تنگي نفس شده، ديافراگم وقتي بالا مي‌رود در وضعيتي قرارمي‌گيرد كه نمي‌تواند انقباضات خوبی داشته و ريه را خوب باز و بسته كند ، در نتيجه شخص دچار تنگي نفس مي‌شود.

بنابراین آنهايي چاق هستند وقتي دراز مي‌كشند به خصوص به پشت که مي‌خوابند دچار تنگي نفس مي‌شوند، چون ارگانهايي كه در داخل شكم است روي ديافراگم فشار مي‌آورد و وارد قفسه صدري شده و ریه كوچك مي‌شود که بايد نيمه نشسته بخواند.

آبسه ریه چیست واشخاص چرا به آن دچار می شوند؟

این بیماری در افراد خاصی اتفاق می افتد،سالمندان و الکلی ها، کسانی که سکته کرده اند، بلع آنها مختل می شود و غذا بجای اینکه به مری برود وارد ریه می شود. کلا محتوای دهان که بسیار کثیف وحاوی میکروب های بی هوازی وغیره است ممکن است وارد ریه شده و ایجاد آبسه ریه کند، یاکسانی که  دچار عفونت ویروسی یا آنفلونزا شوند، دیابتی ،الکلی و یا مسن باشند ممکن است ابتدا به پنومونی و در برخی آبسه ریه ایجاد شود.